میانبری به سوی خوشبختی
بهترین راه رسیدن انسان به خوشبختی و سعادت، خودشناسی و خودسازی است. خودسازی از خودشناسی آغاز می شود. نخست باید خود را شناخت تا بتوان خود را ساخت؛ چرا که با خودشناسی، خداشناسی تحقّق می یابد و اگر خدا را شناختیم، خود را ساخته ایم. در آغاز باید دید چرا پدید آمده ایم؟ و هدف از پیدایش و خلقت ما چیست؟ خداوند در قرآن کریم تصریح کرده است که: «و ما خلقت الجنّ و الإنس إلاّ لیعبدون؛ من جن و انس را نیافریدم، جز برای این که عبادت کنند».در تفاسیر زیادی «لیعبدون» به معنای «لیعرفون» آمده است؛ یعنی هدف از خلقت شناخت است وگرنه عبادت فقط نماز و روزه و در سجاده نشستن و خدا را نیایش کردن نیست.
نماز و روزه و …، شعبه ای از عبادت است که شاید از عبادت اجتماعی اهمیتش کم تر باشد، زیرا در آن جا انسان فقط به خود می اندیشد و عبادت در معنای گسترده تر با دیگران و به دیگران اندیشیدن است. ماه رمضان بهترین فرصت برای این است که انسان اندکی در خود تامل کند تا ببیند چه شخصیتی دارد؛ تا بتواند خود را بشناسد؛ تا ببیند تا چه حد در مسیری که قرآن توصیه کرده است، گام برداشته است. انسان پس از این که خود را شناخت، خواهد توانست خود را بسازد تا در مسیری قرار بگیرد که خداوند آن را توصیه کرده است.خداوند متعال برای انسان ها زمان هایی در جهت تقرب به خود قرار داده که بندگان می توانند با توجه به خدا در آن زمان ها مراحل تقرب به خدا را که هدف کمالی انسان است طی کنند.ماه رمضان و شب قدر که در آن قرار دارد جزء زمانهایی است که خداوند خود، آن را مخصوص قرار داده که بندگان با ورود در این زمان و با توجه به حضرت حق خود را بازیابند.
انجام اعمال و آداب ماه پر خیر و برکت رمضان چون: تهجد و شب زنده داری، مراقبت از گوش و چشم و زبان، استغفار کردن، دعا خواندن، ذکر گفتن، تلاوت قرآن، تدبر در آیات، خواندن نمازهای نافله، درک شب های قدر و معتکف شدن، انسان را به خویشتن خویش سوق می دهد و او را از غفلت و بی توجهی نسبت به خود بیرون می آورد. چنانکه پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم می فرماید: هر کس خود را بشناسد، خدا را خواهد شناخت. جستجوی انسان برای یافتن خود، او را به خدا سوق می دهد و ماه رمضان فرصتی برای یافتن خویش است. برای همین خداوند بندگانش را میهمان می کند تا در این ضیافت الهی با تهجد و کوشش و توجه به حضرت حق خود را بیابند.یکی از دلایل اینکه ماه رمضان، بهترین فرصت برای خودشناسی و خودسازی است، این است که این ماه ذاتا معنویت خاصی دارد؛ یعنی اینکه فرد به طور ناخودآگاه برای اندکی هم که شده به خودش می اندیشد و به این مساله که چه کارها و چه تلاش هایی برای ساختن خودش و برای شناخت خداوندش انجام داده است.
اما نکته ای که در اینجا مطرح است، این است که چگونه خود را باید بسازیم:خودسازی به این است که منش خود را به گونه ای تغییر دهیم که پروردگار می خواهد، و به عبارت دیگر: اگر هم طبیعت ما مایل به تکبر و خودخواهی است، باید نفس خویشتن را چنان ریاضت دهیم که از فراز کبر و نخوت فرودآید و به تواضع و فروتنی گراید.اگر طبیعت ما، به بخل تمایل بیشتری دارد، چون این صفت مورد نکوهش خداوند و تمام پیامبران و اولیا و خردمندان می باشد، پس باید از آن دست برداشت و سخاوت مند شد. خلاصه باید صفات سلبیه (منفی) را از قلب زدود، چنان که صفات ثبوتیه را چون جامه ای تمیز و زیبا در بر کرد.باید قلب را از آن چه در نظر مولا و پروردگارمان ناخوشایند و مکروه است، پاک کرد و باید تمام اعضا و جوارح را در راه رضایش به کار گرفت.خویشتن را باید با حلم و بردباری عادت داد که درجه و مقام آدمی را والا کند و در میان مردم مایه شرف و عزت باشد و با نیکان و بزرگان هم صحبت شود و از هرچه مایه پستی و تن پروری و تنبلی است دور سازد و آن چه انسان را به خدایش نزدیک و مقرب می کند، به آن سوی سوق دهد و عاقبت خیر و نیک فرجامی، ثمره و نتیجه اش باشد.باید به عفّت و پاکدامنی روی آورد و از آن چه مایه نفرت و خجلت باشد و شخصیّت انسان را لکّه دار و ننگ بار سازد، دوری جست.
باید صبر را پیشه خود ساخت تا به یقین و رضا برسد و تسلیم در برابر اوامر حق باشد و تنگناها و محنت ها و رنج ها و سختی ها و تنگدستی ها و رویدادهای تلخ روزگار، او را از پای درنیاورد.باید به سوی تکامل عقل و روح گام برداشت و با تکیه بر دو بال تقوا و عمل، به اوج عزّت و عظمت و خداخواهی رسید.باید در مقابل لذّات زودگذر دنیایی به سلاح تقوا، ورع، پارسایی و زهد مسلح شد تا رستگار شویم و به بهشت رضوان نایل آییم.باید آن چنان بر خویشتن مسلّط بود و نفس سرکش را مهار کرد که نه مدح و درود دیگران و نه فحش و ناسزای آنها در روحیه فولادین و باصلابتش تأثیر گذارد.باید خود نگهدار بود از آن چه نارضایتی حق را در بردارد، نه آن چه خویشتن بخواهد یا نخواهد که در برابر امر مولا خودی نیست که مطرح باشد.
