درست سخن گفتن

یکی از مهم ترین ارزش ها و عالی ترین خلاقیت های سرنوشت ساز که مربوط به زبان است. درست سخن گفتن است که به راستی اگر در زندگی انسان تحقق یابد، او به بزرگترین عامل رشد و ترقی و نورانیت دست یافته و سازنده ترین وسیله را برای پیمودن مدارج تکامل در اختیار گرفته است. از این فراز، دست کم سه مطلب استفاده می شود…

۱ـ کنترل و نگهداری زبان از هرگونه باطل گویی. ۲ـ عادت دادن زبان به درست گویی و سخن حق ؛۳ـ وسیله قرار دادن زبان برای آموزش دانش و حکمت ها و آگاهی های سودمند و تکامل بخش. هرکدام از این سه موضوع موجب استواری زبان شده و آن را وسیله مفید و افتخارآمیز و زاینده برای رشد و تعالی خود و دیگران می سازد و عدم وجود هر کدام از این ویژگی ها برای زبان، خسارت بزرگی در مسیر روند تکاملی انسان بوده و باعث شکست او در عرصه های معنوی، اخلاقی، اقتصادی و فرهنگی خواهد شد. با توجه به اینکه زبان در حقیقت نماینده روح و روان و نشان دهنده چگونگی حالات روحی انسان است و کلید در گنج انسانیت می باشد، تا آنجا که علمای اخلاق و عارفان سیر و سلوک، مسأله کنترل زبان و استفاده بهینه از زبان را نخستین منزلگاه دانسته که بدون آن نه سیری هست و نه سلوکی. برای توضیح هر یک از سه ویژگی مذکور نظر شما را به مطالب زیر جلب می کنیم:
کنترل زبان

کنترل زبان پایه نخست اصلاح زبان است و آن به معنی مراقبت جدی و شدید برای نگهداری زبان از هرگونه انحراف و خطاگویی است. هرگاه زبان، رها و لق و هرز باشد، بزرگترین بلا برای انسان خواهد شد و محصول آن جز فتنه، گناهان بزرگ و انحرافات ویرانگر و خانمان برانداز نخواهد بود و این که در روایات اسلامی از سکوت تمجید بسیار شده، این سکوت همان عاملی است که موجب کنترل زبان می شود و به اصطلاح ترمزی در زبان ایجاد می کند و چنین سکوتی غیر از تسلیم در برابر ظلم است که مردود می باشد و به راستی که زبان بی ترمز، همچون اتومبیل بدون ترمز است که در پیچ و خم های خطیر باعث خطرهای سنگین و غیرقابل جبران خواهد شد از آنجا که زبان مهم ترین وسیله ارتباط انسان ها با یکدیگر و اطلاع رسانی و مبادله افکار و اندیشه ها است، می توان آن را از فعال ترین عضو بدن یاد کرد، زبان بیش از هر چیز دیگر بر انسان حاکمیت دارد و همیشه در اختیار انسان است از این رو اگر افسار گسیخته باشد، خطرات آن با خطرات هیچ یک از اعضای دیگر قابل قیاس نیست، آفات و گناهان کبیره ای که از زبان برمی خیزد، بسیار است که می توان آن را به گفته بعضی به صدها رسانید مانند: تهمت، دروغ، غیبت، سخن چینی، گواهی به باطل، خودستایی،اشاعه فحشا و نشر اکاذیب، بیهوده گفتن، ناسزا گویی، خشونت با زبان، اصرار بیجا، تکدی گری و چاپلوسی با زبان، مسخره کردن و آزار رسانی به دیگران با زبان، نکوهش دیگران، کفران نعمت با زبان، تبلیغ باطل و تشویق به گناه، وعده دروغ، بدزبانی، نهی از معروف و امر به منکر با زبان و… . در این راستا سخن بسیار است، از جمله سخن معروف لقمان حکیم است که بسیار سخنی حکیمانه و کامل می باشد، او می گوید: من در عمر طولانی خودم با چهارصد پیامبر ملاقات و خدمت کردم و از همه گفتار و نصایح آنها چهار سخن را برگزیدم:

۱ـ هنگامی که در نماز هستی، حضور قلبت را حفظ کن ۲ـ هنگامی که بر سر سفره هستی، گلویت را (از مال حرام) حفظ کن ۳ـ هنگامی که به خانه دیگری رفتی چشم خود را (از نگاه به نامحرم) حفظ کن ۴ـ هنگامی که در بین انسان ها رفتی زبانت را حفظ کن. با توجه دقیق به گزینش لقمان، به اوج اهمیت کنترل زبان پی می بریم، که به راستی سخن بسیار حکیمانه و عمیقی است و از ارکان کلیدی چهارگانه برای سیر و سلوک عرفانی و اخلاقی خواهد بود. هشدارها و تعبیرهای معنی دار امامان(ع) پیرامون آفت و خطر زبان نیز طریق دیگری است که ما را برای کنترل آن تأکید می کند. مانند این که امام علی(ع) فرمود: زبان کلب عقور(سگ گزنده) است، اگر آن را رها کنی می گزد و در سخن دیگر فرمود: زبان حیوان درّنده است که اگر کنترل نشود می درد.و نیز فرمود: زبان تیری است که به خطا می رود (در هدفگیری خطا می کند) بنابراین مراقب آن باشید که شما را صید نکند.
عادت دادن زبان به درست گویی

در دعای امام عصر(عج) چنین آمده: خدایا زبان های ما را به صواب (درست گویی) استوار ساز. واژه صواب در موردی گفته می شود که چیزی با حق اصابت کند و هیچ گونه باطلی به آن راه نیابد. بنابراین مسأله استواری زبان به صواب به این است که آن را به درست گویی و حرف حق زدن عادت دهیم، به گونه ای که هرگز به ناصواب و به باطل گویی حرکت نکند، چنین کاری نخست بستگی به کنترل زبان از انحراف دارد. دوم این که زبان را به راستی و درستی و حق گویی عادت دهیم به گونه ای که جز درستی به چیزی حرکت نکند. ما وقتی که به قرآن واژه قَول مراجعه کرده و دقت می کنیم می بینیم به ما می آموزد که سخن گفتن آدابی دارد و باید حساب شده و سنجیده باشد، گاه می فرماید: ولیقولوا قولاً سدیداً؛و سخنی استوار و درست بگویند و قولوا قولاً سدیداً؛و سخن استوار و درست بگویید. این دستور همان است که در دعای امام عصر(عج) آمده و سدّد السنتنا؛زبان های ما را استوار گردان و گاه می فرماید: قولاً معروفاً؛سخن نیک و زیبا بگویید و گاه می فرماید: قولاً کریماً؛بزرگوارانه و مهرانگیز سخن بگویید و گاه می فرماید: قولاً لیناً؛نرم و با ملاطفت سخن بگویید و گاه می فرماید: قولاً میسوراً؛با نرمش و مهربانی با آنها سخن بگو و گاه می فرماید: قولاً بلیغاً؛ با سخن شیوا و زیبا با آنها حرف بزن. از این تعبیرات فهمیده می شود که باید زبان در سخن گفتن در موارد و جاهای گوناگون، به طور کامل مراقب باشد و آداب را بشناسد و رعایت کند تا به آفات گرفتار نگردد و حتماً باید زبان را به آداب خوش کلامی و زیبا سخن گفتن، که یک نوع هنر است عادت داد.
زبان یا برترین وسیله برای آگاهی بخشی

سومین ویژگی زبان که از دعای امام عصر (عج) استفاده می شود، استواری زبان به آموختن و حکمت آموزی است. یعنی زبان استوار و الهی زبانی است که علاوه بر کنترل از گناه و علاوه بر درست گویی، وسیله ای برای تبیین حقایق و آموزش و پرورش و آگاهی بخشی و اطلاع رسانی صحیح گردد. واژه حکمت در اصل از ماده حَکَم (بر وزن حرف) به معنی منع است و از آنجا که علم و دانش و تدبیر که از معانی حکمت است، انسان را از کارهای خلاف باز می دارد، به آن حکمت می گویند. حکمت دارای معانی بسیار و مفهوم گسترده است، از جمله: معرفت،شناخت اسرار، آگاهی از حقایق و وصول به حق از نظر گفتار و عمل و تلاش و نیز به معنی نور الهی آمده که انسان در پرتو آن از تاریکی گمراهی ها و از وساوس شیطان نجات می یابد و به طور کلی حکمت بر دو گونه است:

۱ـ حکمت نظری ۲ـ حکمت علمی. حکمت به قدری ارزشمنداست که خداوند می فرماید: ومن یؤتی الحکمه فقد اوتی خیراً کثیراً؛ به کسی که دانش داده شود، خیر فراوانی داده شده است. امیرمؤمنان علی(ع) می فرماید: قلب خود را با موعظه زنده بدار و به وسیله نور حکمت نورانی کن. کوتاه سخن آن که به فرموده حضرت عیسی(ع): به حق به شما می گویم که خورشید وسیله روشنی هرچیز است و حکمت مایه روشنی هر روح و روان است و پرهیزکاری سرلوحه هر حکمت است. نتیجه این که طبق دعای امام عصر(عج) باید زبان را علاوه بر درستی، به حکمت استوار ساخت. زبان از بزرگترین نعمت های الهی است، واز شگفت انگیزترین اعضای بدن می باشد که نقش به سزایی در سلامتی و امکانات کاربردی انسان دارد و استعداد انسان به تکلّم به وسیله زبان از عنایت های خاص الهی است. بنابراین طبق قانون لزوم شکر نعمت ها، باید شکر نعمت زبان را به جا آورد و شکر کامل آن به این است که آن را کنترل نموده و به درست گویی و تعلیم و آموزش ارزش ها عادت داد.

مطالب مرتبط

۱ دیدگاه

  1. وایت برد گفت:

    بسیاری از رفاقتها و خوبیها از زبان و بسیاری از گناهان از زبان صادر می شود .
    از مطلب خوبتان سپاسگزارم

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

فارسی سازی پوسته توسط: همیار وردپرس