آثار معنوی صبر

در قرآن کریم، واژه صبر بیش از هفتاد بار تکرار شده است. خداوند متعال در آیات فراوانی به دارندگان این صفت، مژده پاداش داده و اجر آنان را بی شمار معرفی کرده است. همچنین می فرماید: و آنها که در هنگام مصیبت، می گویند ما متعلق به خدا هستیم و به­سوی او بازمی گردیم، اینها همان هایی هستند که الطاف و رحمت خدا شامل حالشان شده و هدایت یافتگان هستند، (بقره: ۱۵۶) اجری که به آنها بدهیم، بسیار بهتر از عملی است که انجام می دهند. (نحل: ۹۶) خداوند در آیه ای دیگر نصیحت لقمان به فرزندش را بیان می کند و می فرماید: در برابر مصیبت هایی که به تو می رسد، پیشه کردن این صفت از کارهای مهم و اساسی است.

در حدیثی قدسی، خداوند به بندگانش خطاب می کند: «هر کس به قضای من رضا ندهد و بر بلای من این کار را انجام ندهد، خدایی جز من جوید.» و در حدیث قدسی دیگری خطاب به ایشان می فرماید: «وقتی مصیبت تن یا فرزند یا مال، متوجه یکی از بندگانم کنم و او از آن مصیبت استقبال کند، روز قیامت شرم دارم که میزانی برای او قرار دهم».ارزش این کار نیکو در کلام پیامبر و امامان معصوم(ع) نیز بیان شده است. رسول خدا(ص) می فرماید: نسبت آن به ایمان، مانند نسبت سر است در بدن و کسی که آن را ندارد، ایمانش سودی ندارد؛ زیرا این خصلت، نیمی از ایمان است. همچنین می فرماید: صبر سه نوع است: در هنگام بلا و مصیبت، بر انجام طاعت و بر ترک معصیت.

آن حضرت، این خصلت را یکی از لوازم ایمان به شمار آورده و فرموده است: از آزاد کردن بندگان بهتر است و خداوند، صاحب آن را بدون حساب به بهشت می بردو روزی وسیع تری به او عطا خواهد کرد. بنا بر فرمایش ایشان، این عمل از سوی فقرا نیکوتر است بهترین وسیله رسیدن به مقصودو سلاحی نیکوست. یکی از سه چیزی است که بنده به­وسیله آن خواسته های دنیا و آخرتش را به­دست می آورد. در پایان می فرماید: بدان که ظفر قرین آن است. بی قراری به هنگام بلا و آزمایش، تمام مصیبت است. حضرت علی(ع) درباره آن می فرماید: از شجاعت است و بینی دشمنان را به خاک می مالد. به وسیله آن می توان به ارزش های بسیار عالی دست یافت؛زیرا یکی از سه چیزی است که باعث کمال انسان است. امیرمؤمنان همچنین می فرماید: انسانی که چنین صفتی را دارد پیروزی را از دست نمی دهد، هرچند زمانش طولانی باشد. کسی که سوار بر مرکب آن باشد، به میدان پیروزی راه می یابد و اگر آن را نداشته باشد، جزع و بی قراری هلاکش می سازد.

بهترین مردم کسی است که در وقت عطای نعمت شکرگزار و در وقت مصیبت به این صفت پسندیده آراسته باشد. در منزلت و جایگاه آن، همین بس که وقتی از پیامبر درباره ایمان پرسیدند، فرمود: ایمان، همین ویژگی است. پیامبر خدا، حضرت علی(ع) و امام صادق(ع)، در توصیف این صفت پسندیده، در حدیث هایی با مضمون مشترک فرموده اند: «جایگاه آن نسبت به ایمان، همانند جایگاه سر نسبت به بدن است.» همچنین حضرت علی(ع) پاداش صاحبان این صفت را بالاترین پاداش ها معرفی کرده است. امام باقر(ع) درباره این عمل شایسته فرموده است: نوع زیبا و نیکوی صبر است که در آن، شکوه به مردم وجود نداشته باشد و این کار در حال نیازمندی و فقر، بهتر از جوانمردی و بخشندگی است. از امام صادق(ع) نیز درباره این صفت ویژه بندگان مؤمن خدا سخنان بسیاری نقل شده است که به مضمون برخی از آنها اشاره می شود: نهایت اطاعت بنده از خداوند است و کسی که در مقابل هر بلایی آن را آماده نکند، درمی ماند. در حدیثی از امام صادق(ع) نقل شده است که فرمود: در تمام کارهایت، به این صفت، آراسته باش؛ زیرا خداوند حضرت محمد(ص) را برانگیخت و او را به این کار فرمان داد.

نیکی و پیروزی به دنبال داردو هنگام بلا، بهتر از غفلت به هنگام آسایش است و پاداش آن مانند پاداش هزار شهید است. ایشان همچنین فرمود: نعمت هم نشینی با پیامبران از این عمل نیکو به­دست می آید، چنان که روزی خداوند به حضرت داود(ع) وحی کرد نزد زنی به نام خلّاده، دختر اوس برود و به او بشارت دهد که اهل بهشت و هم نشین داود در بهشت خواهد بود. وقتی داود(ع) این خبر را به آن زن داد، وی گفت که در خود چنین سعادتی نمی بیند. پیامبر خدا از او خواست که از حالت های درونی و خصلت های خود، ایشان را آگاه سازد. زن گفت: در برابر همه دردها و گزندها و گرسنگی ها این عمل را انجام دادم و از خداوند نخواستم که آن را برطرف سازد، مگر اینکه خود بخواهد و آن بلا را از من دور کند، بلکه بر آن درد و گرفتاری، خدا را شکر و سپاس نیز گفتم.

حضرت داود(ع) فرمود: به همین دلیل، به این مقام رسیده ای.این خصلت زیبا و پسندیده، در لغت، به استقامت معنا شده و در قرآن و روایات، اهمیت و جایگاه خاصی یافته است. در مقابل آن، نابردباری و ناشکیبایی قرار دارد. نقش این صفت پسندیده در رسیدن به درجه های بالا، چنان پررنگ و مهم است که جز با بهره مندی از این ویژگی مهم و ارزشمند، رسیدن به قرب الهی ممکن نیست. اگر هنوز پاسخ را نیافته اید به آیه ۳۵ سوره فصلت خوب دقت کنید:

«وَ ما یُلَقَّاها إِلاّ الَّذِینَ صَبَرُوا وَ ما یُلَقَّاها إِلاّ ذُو حَظٍّ عَظِیمٍ» و به این مقام نمی رسند جز کسانی که شکیبا بوده و از بهره ای بزرگ برخوردار باشند. حضرت عیسی بن مریم(ع) نیز دراین باره به حواریون خود فرمود: «همانا شما به آنچه دوست دارید، نمی رسید مگر آنکه بر آنچه کراهت دارید، صبر کنید».

فائزه اسکندری

مطالب مرتبط

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

فارسی سازی پوسته توسط: همیار وردپرس