به کودکم بیاموزم

ادب در گفتار و رفتار بهترین زینت برای کودکان­ محسوب شده و نشانه‌ی کمال عقل و بالندگی آن‌ها است. شخص باادب ظرافت در گفتار و رفتار دارد و به همین دلیل می‌تواند با دیگران معاشرت خوبی داشته باشد. مهم‌ترین نکته­ ای که در تربیت کودک باید مدّ نظر قرار گیرد، آموزش ادب است. به فرموده امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) «بخشش و تفضل هیچ پدری به فرزندش، بهتر از عطیه‌ی ادب و تربیت پسندیده نیست.»

اما مهم‌ترین آداب اجتماعی که فرزندان ما باید بیاموزند عبارتند از:

– آموزش سلام و گشاده رویی
به کودکانمان بیاموزیم که با دیگران با گشادهرویی برخورد کرده و به آن‌ها سلام کنند. طبیعی است که در ابتدای کار وقتی با دیگران برخورد می‌کنند ممکن است سلام کردن را فراموش کنند یا اینکه روی حس بازیگوشی یا به خاطر خجالت‌زدگی، به آن‌ها سلام نکنند. به همین دلیل خوب است با صبر و حوصله به آن‌ها یادآوری کنیم تا به تدریج به این کار عادت کنند.

– آموزش خوش آمد گویی به مهمان
به کودکانمان بیاموزیم که با مهمان محرم دست بدهند و به آن‌ها خوش آمد گویند. در این صورت هم قبل از آمدن میهمان به آن‌ها یادآور شویم که هنگام ورود میهمان چگونه رفتار کنند؛ و وقتی هم میهمان وارد شد، برای اینکه به خجالت خود غلبه کند به او بگوییم: عزیزم! به میهمان‌ها دست نمی‌دهی!؟ به آن‌ها بگو خوش آمدید! البته لازم به ذکر است که نباید روی بچّه فشار روانی وارد شود. کودک ممکن است در ابتدا به کلّی از انجام این کار سر باز زند. در این صورت هیچ نوع واکنش منفی از طرف ما نباید ببیند. منتهی به دور از چشم میهمان خوب است به او بگوییم: «عزیزم! از اینکه پیش میهمان باادب بودی خیلی خوشحالم. منتهی چقدر خوب بود که سلام می‌کردی و به او خوش آمد می‌گفتی!».

– آموزش پذیرایی از میهمان
وقتی میهمان به خانه می‌آید قدری از کار پذیرایی میهمان را به کودکانمان بسپاریم، تا ضمن این که احساس ارزشمندی پیدا می‌کند، در تقویت رفتار اجتماعی خود هم گام مهمی برداشته باشد.

– آموزش صحبت در میان جمع
به کودکانمان اجازه دهیم تا جلو جمع صحبت کرده و مطالب خود را به راحتی مطرح نمایند. توجه داشته باشیم که یکی از علت‌های صحبت نکردن کودکان در میان جمع، ترس از اشتباه و واکنش والدین به اشتباهات گفتاری آن‌ها است. به همین دلیل اگر اشتباهی در رفتار و گفتارشان مشاهده کردیم، هرگز با الفاظ تند و سرزنش‌های تحقیر آمیز، آن‌ها را در معرض فشارهای روانی قرار ندهیم؛ بلکه با لطیف‌ترین عبارت‌ها او را متوجه اشتباهش نماییم. لازم به تذکر است که تا جایی که شده باید این تذکّر در حضور مهمان و هم سن و سالان او نباشد؛ بلکه می‌توانیم این تذکّر را در اتاق دیگر یا به صورت در گوشی با او مطرح نماییم

– آموزش آداب غذا خوردن
غذا خوردن برای خود آدابی دارد که یادگرفتن آ،ن ثمرات خوبی را به همراه دارد. به عنوان مثال به آن‌ها بیاموزیم سر سفره مؤدّبانه نشسته و احترام برکت الهی را حفظ کنند. هنگام غذا خوردن به نحوه‌ی غذا خوردن دیگران نگاه نکنند و غذای خود را هم با عجله میل نکنند. غذا را کم حساب نکنند و به خاطر نوع غذا به مادر، بی احترامی نکنند. لقمه‌ها را کوچک بردارند و هنگام غذا خوردن، غذا را روی زمین و کنار بشقاب نریزند.

– آموزش همسایه­ داری خوب
اغلب خانه‌ها به گونه‌ای است که ایجاد سر و صدا در یک خانه موجب آزار و اذیّت همسایه‌ها خواهد شد. بنابراین، به کودکانمان بیاموزیم که صدای وسایل صوتی تصویری را تا حدّی بلند نکنند که برای همسایه‌ها ایجاد اذیّت و آزار کند. اگر در طبقه‌ی زیرین ما کسی زندگی می‌کند، طوری قدم برداریم که برای آن‌ها ایجاد مزاحمت نکند.

– آموزش تبریک و تسلیت ­گویی به آشنایان
یکی از جلوه ­های زیبای زندگی اجتماعی این است که نسبت به خوشی‌ها و ناخوشی‌های دیگران بی تفاوت نباشیم. اگر خیری به آن‌ها رسید به آن‌ها تبریک بگوییم و اگر مصیبتی برای آن‌ها رخ داد، به آن‌ها تسلیت بگوییم. در ابتدا سعی کنیم وقتی که قصد داریم به خاطر خرید منزل، ماشین و امثال آن به نزدیکان خود تبریک بگوییم از قبل با فرزندانمان هم هماهنگ کنیم تا آن‌ها هم تبریک بگویند. وقتی سنّ بچه‌ها بیشتر شد به آن‌ها بیاموزیم که در مصیبت‌ها هم به دیگران تسلیت بگویند و با آن‌ها ابراز همدردی نمایند.

کارهایی که نباید انجام دهید:
– مقایسه‌ی کودک با دیگران
هرگز نباید کودکانمان را با کودکان دیگر مقایسه کنیم؛ این کار علاوه بر آن که موجب شعله‌ور شدن آتش حسادت و دشمنی در درونشان می‌گردد، باعث می‌شود کارهای شایسته‌ی خود را، نه برای مزیّن شدن به زینت‌های اخلاقی، بلکه برای جبران تحقیر خود و رسیدن به شخص مورد مقایسه انجام دهند

– انتظار بیش از توان کودک
فراموش نکنیم که فرزندان ما کودک هستند. همان گونه که کودکان برای صحبت­ کردن، دوره‌ی طولانی مدتی را سپری می‌کنند، همان گونه که به تدریج راه رفتن خوب را یاد می‌گیرند، آداب اجتماعی را هم به تدریج و با آزمایش و خطاهای بسیار فرا خواهند گرفت؛ لذا از همان اوّل کودکان خود را کودک ببینیم و از آن‌ها توقع رفتاری سنجیده­ و حساب شده نداشته باشیم.

اگر کودکی فرزندان خود را فراموش کنیم، یا از دیدن رفتارهای غیر متعارف او آشفته می‌شویم و یا این که از تربیت اجتماعی او ناامید شده و از این کار مهم دست می‌کشیم.

– زیاده‌روی در آموزش
اگر کودکان مان در آمدن میهمان احساس ناراحتی کردند و خود را در فشار دیدند باید بدانیم که در آموختن این آداب اجتماعی قدری زیاده‌روی کرده و او را تحت فشار قرار داده‌ایم. پس، در نوع رفتار خود تجدید نظر کنیم.

__________________________________________________________

برگرفته از کتاب «آیین شکوفایی» نوشته‌ی «احمد نباتی»