چند توصیه برای ایام نوروز

در ایام عید که ظاهر خوبی دارد یعنی فرصتی برای دید و بازدید و سفر و شادی است و شهر و روستاها و خانه‌ها برای پذیرایی آماده است و هوای معتدل همراه با سبزی زمین و شکوفه‌های درختان و امثال آن به چشم می ‌خورد سزاوار است که این ظاهر زیبا با باطنی همراه باشد و تبریک ظاهری همراه با برکت عملی باشد.

این دید و بازدیدها قالب و تبریک ظاهری است، ولی قلب آن چیست؟

مغز این تبریک اموری است از جمله این که:

۱- در این دید و بازدیدها ثروتمندان فامیل، مخفیانه از فقرای فامیل دستگیری کنند.

این دستگیری کردن و کمک در آیات قرآن کریم به وفور از آن یاد شده است و در ازای عدم انجام نیز عذاب هایی وعده داده شده است:
وَالَّذِینَ یَکْنِزُونَ الذَّهَبَ وَالْفِضَّهَ وَلاَ یُنفِقُونَهَا فِی سَبِیلِ اللّهِ فَبَشِّرْهُم بِعَذَابٍ أَلِیمٍ (توبه ۳۴)
وَوَیْلٌ لِّلْمُشْرِکِینَ/الَّذِینَ لَا یُوْتُونَ الزَّکَاهَ وَهُم بِالْآخِرَهِ هُمْ کَافِرُونَ (فصلت ۶ و ۷)
مَا سَلَکَکُمْ فِی سَقَرَ / قَالُوا لَمْ نَکُ مِنَ الْمُصَلِّینَ / وَلَمْ نَکُ نُطْعِمُ الْمِسْکِینَ (سوره مدثر۴۴-۴۲ )

إِنَّمَا الْمُوْمِنُونَ الَّذِینَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ ثُمَّ لَمْ یَرْتَابُوا وَجَاهَدُوا بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنفُسِهِمْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ أُوْلَئِکَ هُمُ الصَّادِقُونَ (حجرات ۱۵)

۲- اگر میان فامیل افرادی با هم کدورتی دارند آنان را آشتی دهند.

استحکام جامعه و مهربانی و دوستی بین ارکان آن، از نیازهای اساسی جامعه بشری است. خداوند متعال در قرآن کریم با به کار بردن تعبیر زیبای «صلح و آشتی» مردم را به اختلاف زدایی در زمینه حقوقی دعوت می‏کند و می‏فرماید:
«فَاتَّقُواْ اللّهَ وَأَصْلِحُواْ ذَاتَ بِیْنِکُمْ وَأَطِیعُواْ اللّهَ وَرَسُولَهُ إِن کُنتُم مُّوْمِنِینَ» [انفال/۱]
«پس از خدا پروا دارید و با یکدیگر سازش نمایید و اگر ایمان دارید از خدا و پیامبرش اطاعت کنید.»
همچنین در مورد توصیه به اخوت و برادری می‏فرماید:
«إِنَّمَا الْمُوْمِنُونَ إِخْوَهٌ فَأَصْلِحُوا بَیْنَ أَخَوَیْکُمْ وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ» [حجرات/۱۰]
به حقیقت، مومنان همه برادر یکدیگرند. پس همیشه بین برادران ایمانی خود صلح دهید و خدا ترس و پرهیزکار باشید. امید است که مورد لطف و رحمت الهی قرار گیرید.
امام علی علیه ‏السلام در وصیت ‏نامه خویش در خطاب به امام حسن و امام حسین علیهما السلام می‏ فرماید: از جد شما شنیدم که می فرمود:
« إِصْلَاحُ ذَاتِ الْبَینِ أَفْضَلُ مِنْ عَامَّهِ الصَّلَاهِ وَ الصَّوْمِ » [مجلسی محمد باقر؛ بحار الانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار ، ج‏۷۳ ص۴۳]

رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم مى‏فرمود: اصلاح بین مردم از هر نماز و روزه (مستحبّى) بهتر و گرانقدرتر است.
حضرت علی علیه‏السلام در وصیت نامه خود به فرزندان و همه کسانی که گفته او به آنها می‏ رسد، توصیه می ‏کند:
شما و همه فرزندانم و کسانم و آن را که نامه من بدو رسد سفارش می ‏کنم به ترس از خدا و آراستن کارها و آشتی با یکدیگر که من از جد شما شنیدم که می ‏گفت: آشتی دادن میان مردمان، بهتر است از نماز و روزه سالیان. [سید رضی؛ نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتی، نوبت ۲۶، نامه ۴۷]
با اینکه در اسلام دروغ گفتن از گناهان کبیره است می ‏توان در شرایطی برای اصلاح ذات بین از آن بهره گرفت، بنابر گفته امام صادق علیه‏السلام:
کسى که مصلح و میانجى مى‏ شود، آنچه بگوید دروغگو محسوب نمى ‏شود. [کلینی، محمدبن یعقوب؛ اصول من الکافی، علی اکبر غفاری، ج‏۲، ص۲۱۰]
در حدیثی دیگر از امام علی علیه ‏السلام آمده است:
اگر میان دو نفر به منظور اصلاح و آشتى، میانجی ‌گرى کنم در نظر من از دو دینار صدقه دادن برتر است. [همان، ج‏۲  ص ۲۰۹]

«صَلَاحُ ذَاتِ الْبَیْن‏» اگر آشتی بدهید دو نفری را که با هم قهر هستند، «أَفْضَلُ مِنْ عَامَّهِ الصَّلَاهِ وَ الصِّیَام‏» (نهج‌البلاغه/ص۴۲۱) از تمام نمازها و روزه‌های مستحبی ثوابش بیش‌تر است.

بهترین صدقه‌هایی را که خدا دوست دارد، ‌صدقه‌ی این است که «إِصْلَاحُ بَیْنِ النَّاسِ إِذَا تَفَاسَدُوا وَ تَقَارُبُ بَیْنِهِمْ إِذَا تَبَاعَدُوا» (کافی/ج۲/ص۲۰۹)

۳- اگر نوجوانان فامیل در بعضی از درس‌های خود ضعیف هستند به آنان کمکی شود.

مهلت دادن به بدهکار تنگ دست

۴- اگر شخصی گرفتار بدهی یا زندان است آن را نجات دهیم.

آیه ۲۸۰ دربردارنده یک دستور مالی و حقوقی است که در آن به طلبکار توصیه شده در صورت سررسید زمان دریافت طلب، در صورتی که امکان پرداخت برای بدهکار وجود نداشته باشد؛ طلبکار نباید او را تحت فشار قرار دهد؛ بلکه باید به او مهلت دهد. (إِن کاَنَ ذُو عُسْرَهٍ فَنَظِرَهٌ إِلىَ‏ مَیْسَرَهٍ)

حتى در قوانین اسلام که در واقع تفسیرى است براى آیه فوق، تصریح شده که هیچگاه نمى توان خانه و وسایل ضرورى زندگى افراد را برای بدهى آنها توقیف کرد یا از آنها گرفت؛ بلکه طلبکاران تنها مى ‏توانند از اضافه بر آن، حق خود را بگیرند و این حمایت روشنى از حقوق قشرهاى ضعیف جامعه است. [تفسیر نمونه ۲/۳۷۷]

قرآن کریم به طلبکاران مى‏گوید: در این گونه موارد که بدهکاران سخت در تنگنا قرار دارند اگر بدهى آنان بخشوده شود، از هر نظر براى شما بهتر است. (أَن تَصَدَّقُواْ خَیر لَّکُم) احساس کینه توزى و انتقام را به محبت و صمیمیت مبدل مى سازد و افراد ضعیف جامعه را به فعالیت مجددى که نتیجه اش نصیب همگان مى شود، وا مى دارد و اضافه بر اینها، صدقه و انفاقى در راه خدا محسوب مى ‏شود که ذخیره روز پسین خواهد بود. [همان ۲/۳۷۸]

۵- اگر در جلسات گناه می ‌شود با برخورد خوب، مانع شویم.
۶- اگر برای بعضی از افراد فامیل سوال و شبهه‌ای مطرح شده ما واسطه شوبم و جوابش را از یک دانشمندی دریافت و شبهه آن را برطرف کنیم.

۷- اگر در فامیل و همسایگان خانواده شهداء و جانبازان وجود دارند، دیدار با آنان را بر دیگران مقدم بداریم.

شکرگزار باشیم

۸- در سفر از کسانی که در جاده‌ها خدمت می ‌کنند (پلیس، هلال احمر، راهداری) حداقل با زبان، تشکر کنیم.

شکر نعمت به شکل عملی از ارزش و جایگاه برتری برخوردار است و انسان لازم است افزون بر شکر زبانی، به عمل نیز شکرگزار باشد.

شکر باعث زیادی نعمت می‌شود خود باعث تقویت حس شکرگزاری انسان می ‌شود. قرآن مجید در سوره ابراهیم، ۷ می‌ فرماید: “لَـئِن شَکَرْتُم‌ْ لاَزِیدَنَّکُم; شکر نعمت نعمتت افزون کند”

۹- برای همسریابی افراد مجرد فامیل واسطه‌گری و شفاعت کنیم.

در این زمینه خواندن روایات زیر خالی از لطف نیست.

امام صادق (علیه السلام): هر فردی زمینه ازدواج مجردی را فراهم کند از افرادی است که خدا در روز قیامت به او نگاه [لطف آمیز] می کند. (الکافی، ج ۵، ص ۳۳۱)

امیرمۆمنان(علیه السلام): بهترین شفاعت آن است که میان دو نفر در ازدواج میانجیگری کنی تا خدا آن دو را گرد هم آورد. (وسائل الشیعه)

آخرین سخن:

تبریک یعنی دید و بازدید خود را با این امور رشد و برکت دهیم. اینکه خداوند به پیغمبر می‌فرماید ما به تو کوثر دادیم و مراد کوثر فاطمه زهراست و معنای کوثر خیر فراوان است و ناگفته پیداست عطای خداوند بزرگ به بهترین فرد هستی کوثر و خیر فراوان است. ما نیز می ‌توانیم با نیت خالص و همت بلند و خدمت بی منت و دستگیری از دیگران تا حدی از خود کوثر بسازیم، یعنی خود و کارهای خود را تا آنجا که می‌ شود به خیر زیاد و کوثر تبدیل کنیم.

فراوری: زهرا اجلال

بخش قرآن تبیان  

منابع:

بیانات محسن قرائتی به مناسبت عید نوروز
سایت اسلام نت
پژوهشکده باقر العلوم