منظور از دین حنیف در قرآن چیست؟
حنیف از ماده « ح ن ف » به معنای هدایت به استقامت و راه مستقیم است.[۱]
حنیف در اصطلاح به معنای کسی است که از آیین ها و روش های منحرف چشم می پوشد و متوجه آیین حقیقی می شود. حضرت امام باقر ـ علیه السلام ـ می فرماید: « حنیف کلمه جامعی است که هیچ چیز را باقی نمی گذارد حتی کوتاه کردن شارب و گرفتن ناخن و … ».[۲]
قرآن کریم حضرت ابراهیم ـ علیه السلام ـ را پیرو دین حنیف می داند و می فرماید:
« ما کانَ إِبْراهِیمُ یَهُودِیًّا وَ لا نَصْرانِیًّا وَ لکِنْ کانَ حَنِیفاً مُسْلِماً وَ ما کانَ مِنَ الْمُشْرِکِینَ؛[۳] ابراهیم یهودی و نصرانی نبود، بلکه موحدی خالص و مسلمان بود و هرگز از مشرکان نبود ».
توضیح این که یکی از تلاش های یهود و نصاری بر ضد اسلام این بود که سعی داشتند حضرت ابراهیم ـ علیه السلام ـ را که در میان تمام پیروان مذاهب و ادیان از او به عظمت یاد می شود را از خود بدانند، یهودیان مدعی بودند که او از ما و پیرو آیین ما است، مسیحیان نیز چنین ادعایی را داشتند.
قرآن کریم در آیه یاد شده به آنان پاسخ می دهد که نزاع شما بیهوده است، چون حضرت ابراهیم ـ علیه السلام ـ سال ها قبل از حضرت موسی و عیسی ـ علیهما السلام ـ بوده و تورات و انجیل نیز سال ها بعد از او نازل شده اند و معقول نیست که پیامبر پیشین پیرو آیین های بعد از خود باشد. خداوند متعال در ادامه آیه حضرت ابراهیم ـ علیه السلام ـ را موحدی پاک و تسلیم در برابر خدا معرفی می کند و می گوید: او هرگز چون شما برای خداوند شریکی قائل نشد.
حضرت امام صادق ـ علیه السلام ـ می فرماید: « حنیفیت ( حضرت ) ابراهیم، اسلام است ».[۴]
مسلمانان نیز، چون از آیین های خالص و پاک حضرت ابراهیم ـ علیه السلام ـ پیروی می کنند و روش های آن حضرت را دنبال می نمایند، از این رو می توان گفت که دین حضرت ابراهیم ـ علیه السلام ـ اسلام ( تسلیم شدن در برابر خداوند متعال و توصیه کامل ) بوده و آن حضرت پیرو دین اسلام می باشد.
از آیات قرآن کریم استفاده می شود که دین خدا یکی است و آن اسلام ( تسلیم حق شدن و فرمانبرداری از خداوند متعال ) است؛ « إِنَّ الدِّینَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلام … [۵]؛ دین در نزد خدا اسلام است ».[۶]
بنابراین، دین حنیف، آیین پاک و خالص و تسلیم در برابر حق و اعتقاد به توحید کامل است که تمام پیامبران بزرگ الهی از جمله حضرت ابراهیم ـ علیه السلام ـ و حضرت محمد ـ صلی الله علیه و آله ـ به چنین آیین و دینی بودند.[۷]
