راه تشخیص مرض حسادت

حسادت یکی از انواع پیشرفته بی فکری و کج فهمی است. بعضی به طور کلی خود را در چنگال آن رها کرده و طعمه هر روزه اش شده اند و او روز و شب از گوشت تنشان می خورد و رحمی هم نمی کند. حسود لحظه ای آرامش و آسایش ندارد(۱) و بر آنچه که خداوند برای او و دیگران رقم می زند و مقدر می فرماید، خشمناک است.(۲)

حسادت، عیبی فراگیر

حسادت یک عیب فراگیر است، تا جایی که هیچ کس نباید احتمال وجود آن را در خود انکار کند و همه باید تلاش خود را برای پیدا کردن این عیب در وجود خود و نابود کردن آن بکار بگیریم. کسانی که هیچ هنر و فضیلتی را در خود سراغ ندارند، به جای برخاستن و حرکت کردن، وقتشان را صرف حرص و غصه خوردن از پیشرفت های دیگران کرده و با عیب جویی و ناله و نفرین، آرزو می کنند همه از تلاش بایستند تا بیکاری و بی ثمری خودشان معلوم نشود.

حسادت، مرضی پنهان

یکی از عیوبی که استعداد پنهان ماندن در لایه های ناپیدای روح انسان را دارد و اتفاقاً بسیار خطرناک هم هست، حسادت است. حسادت آن قدر زشت است که همه سعی در انکار کردن آن دارند و به همین دلیل پنهان می ماند. امان از وقتی که انسان حسادت پنهانی نسبت به کسی داشته باشد. حسادت پنهان آثار پیش بینی نشده ای خواهد داشت. مثلاً حسادت موجب کینه و تلقی بد از طرف مقابل می شود و این برداشت منفی، عواقب نامطلوب دیگری را به دنبال می آورد. حسادتی که در دل «زبیر» نسبت به امیرالمومنین(علیه السلام) در زمان رسول خدا(صلی الله علیه و آله) ایجاد شد و پنهان ماند تا آنکه در عزم بر جنگ جمل تجلی پیدا کرد، نمونه عجیبی از یک عیب پنهان مهلک است که موجب هلاکت صاحبش شد. بعضی وقتها حسادت، خود را به صورت های دیگری که اصلاً زشت هم نیستند نشان می دهد. مثل نصیحت های دلسوزانه. نمی شود اصل نصیحت و حسن و ضرورتش را نادیده گرفت و انکار کرد، ولی باید به ریشه و انگیزه آن توجه کنیم. مبادا از سر حسادت کسی را نصیحت کنیم.

راه تشخیص مرض حسادت

اگر گمان کردید که از این خصلت سوزاننده ایمن هستید، کافی است در موقعیت های امتحان قرار بگیرید، آن وقت خود را ارزیابی کنید. کافی است دوست هم ردیف تان یک مرتبه به ارتقای شغلی یا معیشتی برسد، بدون این که قابلیت های بیشتری داشته باشد. یا کسی که دوستش دارید به دیگران هم توجه و علاقه ساده ای نشان بدهد.

یا در جمع دوستان و فامیل، همواره به کسی بیش از شما عنایت و محبت شود. آن وقت ببینید در هر کدام از این موارد چه فکرهایی با خود می کنید و دچار چه احساس هایی می شوید؛ زیرا امام علی(علیه السّلام) فرمود: حسود، از بدیها خوشحال می شود و از شادمانی ها غمگین می گردد.(۳) و در جایی دیگر بیان فرمودند: حسود، زایل شدن نعمت از کسی که به او حسادت می ورزد را، نعمتی برای خود می پندارد.(۴) وقتی که مورد مرحمت مردم قرار گرفته ایم، فکر می کنیم: «چیز مهمی نیست. حالا ظرف غذایی کسی به دست ما داده، نمی داد هم از گرسنگی نمی مردیم. مردم یک روز تحویلت می گیرند و فردا که خواسته ای داشته باشند و انجام نشد برایت تلافی می کنند.» اما وقتی زل می زنیم به کسی که خیر موقتی به او رسیده، دچار این توهم می شویم که مگر او چه کار کرده که ما نکرده ایم؟ چرا بعضی ها این قدر شانس دارند؟ اگر او نبود ما خیلی مورد توجه بودیم و … هزار وسوسه دیگری که شیطان می کند، سوهان روح می شود، رابطه ها را کمرنگ می کند و ایمان را به باد می دهد. هر کس احساس می کند ایمانش ضعیف است و بی دلیل میزان معنویتش پایین است، یکی از کارهایی که باید انجام دهد این است که به قلب خود مراجعه کند و آن را از حیث وجود یا عدم وجود حسادت دقیقاً بررسی نماید.

حسادت همچون خوره، ایمان را نابود می کند. پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله) فرمود: از حسادت بر حذر باشید که حسادت نیکی ها و ثواب ها را می خورد، همان گونه که آتش، چوب را می خورد.(۵) اگر روح وسعت پیدا کند، اگر انسان احساس ارزشمندی پیدا کند، آن وقت از لطف و فیض مدام خدا خود را بهره مند می بیند و هر کم و زیاد دنیا برایش بهانه ای می شود تا با فهم نیاز مداومش به تکیه گاهی محکم، رزق و عیش و عزت و همه چیز را از صاحب کل کمالات بخواهد. هر که خود را فرزند ثروتمندترین و بخشنده ترین وجود عالم ببیند، آن وقت از شادی مردم شاد و از پیشرفت شان آرزوی پیشرفت های بیشتر و بهتر می کند. گویی می بیند که در وسعت جهان، جا برای همه هست.

فاطمه سرفرازی

پی نوشت ها:

۱. غرر الحکم، ح ۶۷۹۵. ۲. همان، ح ۶۸۳۷. ۳. همان، ح ۶۸۳۸. ۴. همان، ح ۶۸۴۰. ۵.جامع الأخبار، ص ۱۵۹.