ثواب و آداب تشعیع جنازه
مرگ یکی از بزرگترین رویدادهایی است که هر یک از مخلوقات، خواه ناخواه با آن مواجه خواهند شد. و هنگامی که این اتفاق بزرگ به وقوع پیوست نزدیکان و آشنایان طبق مراسم خاصی جناز ه فرد را به خاک سپرده و با این عمل از اجر معنوی برخوردار میشوند. مرازم گوید: امام جعفر صادق (علیه السلام) فرمود: بر شما باد به نماز خواندن در مساجد و خوش رفتارى با مردم، و به پا داشتن شهادت (براى اثبات حق)، و شرکت در تشییع جنازه، زیرا شما ناگزیر به مردم نیازمندید، و هیچ کس در زندگىاش از مردم بىنیاز نیست. (آداب معاشرت از دیدگاه معصومان علیهم السلام (ترجمه وسائل )/ ۱۹)
ثواب تشییع جنازه
ابو جارود از امام محمّد باقر علیه السّلام روایت کرده است که فرمود: از جمله فرازهایى که در مناجات (حضرت) موسى علیه السّلام با پروردگار وجود داشت این بود که: پروردگارا! ثواب و پاداش کسى که بیمارى را عیادت کند چیست؟ خداى عزّ و جل فرمود: فرشتهاى را در قبر بر او (عیادتکننده) مىگمارم که تا روز محشر از او عیادت کند. موسى علیه السّلام عرض کرد: پروردگارا! پاداش کسى که مردگان را غسل مىدهد چیست؟ فرمود: او را از (آلودگى) گناهانش مىشویم، تا همانند روزى که از مادر زاده شده است (پاک و پاکیزه) باشد.
حضرت موسى علیه السّلام باز پرسید: پروردگارا! پاداش کسى که جنازه مردهاى را تشییع مىکند، چیست؟ خداوند فرمود: فوجى از فرشتگانم را به همراه پرچم هائى بر آنان مىگمارم، که از گورشان تا محشر بدرقه کنند. موسى علیه السّلام باز پرسید: پروردگارا! پاداش کسى که خانواده داغدارى را تسلیت و دلدارى دهد، چیست؟ خداوند فرمود: در سایه خود بر سر او مىگسترانم در آن روزى که سایهاى جز سایه (لطف و بخشش) من نیست.( پاداش نیکی ها و کیفر گناهان /ترجمه ثواب الأعمال / ۴۹۰ )
امام صادق علیه السّلام مىفرماید که: یادکردن موت و به یاد موت بودن، مىمیراند و بر طرف مىکند شهوتها و خواهشهاى نفس را، و قلع مىکند. هر چه را که مورث غفلت است. و قوّت مىدهد میل به جانب خدا را، و دل را نرم مىکند، و آثار و علامات هوا و هوس را درهم مىشکند، و آتش حرص را خاموش مىکند، و دنیا را در نظر او بىقدر و بىاعتبار مىکند.
آداب تشییع جنازه
و در صحیح از حضرت امام جعفر صادق صلوات اللَّه علیه منقول است که حضرت سیدالمرسلین صلى اللَّه علیه و آله پیاده مىرفتند در عقب جنازه شخصى از انصار صحابه گفتند یا رسول اللَّه سوار نمىشوید حضرت فرمودند که خوش نمىآید مرا که سوار شوم و فرشتگان پیاده راه روند اما در وقت برگشتن سوار شدن کراهت ندارد. چنانکه در حدیث موثق از آن حضرت صلوات اللَّه علیه منقولست که سوار شدن در وقت رفتن مکروه است مگر با عذرى و در برگشتن سوار شدن مکروه نیست. (لوامع صاحبقرانى مشهور به شرح فقیه /ج۲)
ابو جعفر باقر (علیه السلام) گفت: راهپیمائى با جنازه در پیشاپیش آن و پشت سر آن یکسان است.و فرمودند : هر کسى که دوست دارد همراه فرشتگان محافظ (کرام الکاتبین) جنازه را تشییع کند باید در دو طرف شانه مرده حرکت کند. (گزیده کافى /ج۲/ ۱۴۴)
تا نیمه راه گورستان
ابو جعفر باقر (علیه السلام) جنازه مردى از قریش را تشییع مىکرد و من نیز در ملازمت آن سرور بودم. عطاء بن اسلم، فقیه مکه نیز در راهپیمائى با جنازه شرکت داشت. زنى از بستگان مرده، شیون کشید و عطا به او گفت: یا ساکت مىشوى و یا این که ما بازمىگردیم. آن زن ساکت نشد و عطا از مشایعت جنازه بازگشت. من به ابو جعفر باقر گفتم: عطا، بازگشت. ابو جعفر پرسید: چرا؟ من قصه را شرح دادم.
ابو جعفر گفت: «همراه من بیا. اگر ما شیوه باطلى را در کنار سنت بر حق مشاهده کنیم، و به خاطر آن شیوه باطل، سنت بر حق را ترک نمائیم نمىتوانیم حق هیچ مسلمانى را ادا کنیم».
من در ملازمت آن حضرت به تشییع جنازه ادامه دادم تا موقعى که بر جنازه نماز خواندیم. صاحب عزا خدمت ابو جعفر باقر آمد و گفت: اجر و پاداش شما با خدا باد. شما باز گردید، که توان پیاده روى ندارید. خداوند شما را رحمت کناد. ابو جعفر امتناع کرد و باز نگشت.من گفتم: صاحب عزا که اجازه مىدهد شما باز گردید، من نیز حاجتى دارم که مىخواهم از شما سۆال کنم، چرا باز نمىگردید؟ ابو جعفر گفت: با من بیا. ما با اجازه این مرد نیامدهایم که با اجازه او بازگردیم. ما جویاى اجر و پاداش الهى بودیم. پاداش الهى به اندازهاى تحصیل مىشود که با جنازه همراهى کنیم.
موسى علیه السّلام باز پرسید: پروردگارا! پاداش کسى که جنازه مردهاى را تشییع مىکند، چیست؟ خداوند فرمود: فوجى از فرشتگانم را به همراه پرچمهائى بر آنان مىگمارم، که از گورشان تا محشر بدرقه کنند. موسى علیه السّلام باز پرسید: پروردگارا! پاداش کسى که خانواده داغدارى را تسلیت و دلدارى دهد، چیست؟ خداوند فرمود: در سایه خود بر سر او مىگسترانم در آن روزى که سایهاى جز سایه (لطف و بخشش) من نیست.
ثمره تشییع جنازه
علاوه بر پاداش معنوی که تشییع جنازه به همراه دارد می توان بزرگترین و اساسی ترین فایده آن را یاد مرگ دانست. حضرت امام صادق علیه السّلام مىفرماید که: یادکردن موت و به یاد موت بودن، مىمیراند و برطرف مىکند شهوت ها و خواهش هاى نفس را، و قلع مىکند. هر چه را که مورد غفلت است. و قوّت مىدهد میل به جانب خدا را، و دل را نرم مىکند، و آثار و علامات هوا و هوس را در هم مىشکند، و آتش حرص را خاموش مىکند، و دنیا را در نظر او بىقدر و بى اعتبار مىکند. (مصباح الشریعه / ترجمه و شرح عبد الرزاق گیلان/ ۵۰۶ )
حضرت ختم رسالت پناه صلّى اللَّه علیه و آله، که فرموده است: «فکر ساعه خیر من عباده سنه»، یعنى: فکر کردن یک ساعت، بهتر و فاضلتر است از عبادت یک سال. امّا فکرى که از براى آخرت و از براى بىاعتبارى دنیا باشد و فکر مردن و فکر کوچ کردن از دنیا، و واکردن طنابهاى خیمههاى دنیا و زدن خیمه در آخرت باشد، نه فکر دیگر.
و معلوم است که هر که فکر مردن مىکند و مردن نصب العین او است و از مردن غافل نیست، گفتار و کردارش البتّه نیکو خواهد بود و پیرامون بدى نخواهد گشت.