چرا قرآن، کافران را فاقد شعور دانسته

شبهه: چرا در آیه ۱۷۱بقره، خداوند کافران را همچون حیوانات می داند که قدرت فهمیدن ندارند؟ آیا این برخورد با کافران، توهین نیست؟

آیه مورد نظر این است: «وَ مَثَلُ الَّذِینَ کَفَرُواْ کَمَثَلِ الَّذِى یَنْعِقُ بمِا لَا یَسْمَعُ إِلَّا دُعَاءً وَ نِدَاءً صُمُّ بُکْمٌ عُمْىٌ فَهُمْ لَا یَعْقِلُونَ[بقره/۱۷۱] مثل (تو در دعوت) کافران، مانند کسى است که (گوسفندان و حیوانات را براى نجات از چنگال خطر،) صدا مى ‏زند؛ ولى آنها چیزى جز سر و صدا نمى‌‏شنوند؛ (و حقیقت و مفهوم گفتار او را درک نمى‏‌کنند. این کافران، در واقع) کر و لال و نابینا هستند؛ از این رو چیزى نمى‌‏فهمند.»
برای پاسخ به این شبهه به دو نکته اشاره خواهیم کرد.

شبهه انداز معاند با تحلیل یک طرفه جانب کافران را گرفته است و کاری به عقاید و کارهای آنها که چه بسا برای جامعه زیان آور باشد، ندارد. در آیات قبل از آیه مورد نظر می‌خوانیم: «اى مردم! از آنچه در زمین است، حلال و پاکیزه بخورید! و از گامهاى شیطان، پیروى نکنید! چه اینکه او، دشمن آشکار شماست* او شما را فقط به بدیها و کار زشت فرمان مى‌‏دهد؛ (و نیز دستور مى‌‏دهد) آنچه را که نمى‌‏دانید، به خدا نسبت دهید* و هنگامى که به آنها گفته شود: «از آنچه خدا نازل کرده است، پیروى کنید!» مى‏‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گویند: «نه، ما از آنچه پدران خود را بر آن یافتیم، پیروى مى‌کنیم‏.» آیا اگر پدران آنها، چیزى نمى‌‌‌‏فهمیدند و هدایت نیافتند (باز از آنها پیروى خواهند کرد)؟»(بقره/۱۶۸ و۱۶۹ و۱۷۰)
بنابراین کسانی که خدا، آنها را مورد خطاب خویش قرار می دهد، کسانی هستند که هشدار قرآن در زمینه دوری از شیطان را قبول نکرده و دنبال کارهای بد و ناپسند(اعمال منافی عفت و دزدی و گناهان دیگر) می‌روند. کارهایی که چه بسا جامعه را دچار بحران کند(زیرا که انسان موجودی اجتماعی است). یکی از کارهای بدی که مشرکان و کافران دنبال می‌کنند و از این طریق جامعه را از راه خداپرستی باز می‌دارند؛ پیروی از پدران خود است. آیا کسانی که اصرار دارند بر عقیده پدران مشرک خود مانده و جهالت ها و گناهان آنها را کماکان ادامه دهند، دارای عقل و شعور کافی هستند؟ شبهه افکنان لجوج در حالی پیروی مشرکان از پدران خویش را قبول داشته و نهی کردن آنان را توهین تلقی می کنند که دینداران را به خاطر تبعیت از پدران خودبه باد انتقاد گرفته و دین آنها را ارثی و کم ارزش جلوه می دهند.
نکته دوم: درباره آیه ۱۷۱ بقره و لحن تند آن با کافران(تشبیه کافران به حیوان) باید گفت که خدا همه آفریدگانش را دوست دارد و نگرشی را که ما به حیوان داریم، قطعا برای خدا وجود ندارد. زیرا که از منظر خدا تنها نکته ای که باعث برتری انسان بر حیوان و سایر مخلوقاتش می‌شود، تقواست(حجرات/۳) که انسان با مجهز شدن به آن، موفق به اطاعت از خدا شده و از گامهایی شیطان دوری خواهد کرد، و چون کافران به این سخنان اعتنایی نمی کنند، مانند حیوانات هستند که عقل و شعور ندارند. اگر کافران(مشرکان) عقل و شعور داشتند؛ سنگ و چوب را که هیچ واکشی از خود نشان نمی دهد، پرستش نمی‌کردند. «آیا نمى‌‏بینند که آن گوساله(هنگام خواندن) پاسخى به آنان نمى ‏‌دهد و مالک هیچ زیان و سودى براى آنها نیست؟» بنابراین تشبیه کافران به حیوان توهین نیست و حاکی از یک واقعیت تلخ در وجود کافران است وآن این است که معبودانی را پرستش می‌کنند که مالک هیچ سود و زیانی نیستند.