خطبه چیست و چه مناسبت هایی خطبه دارد؟
در این مطلب به هر آنچه که لازم است از خطبه بدانیم می پردازیم. خطبه ها در چه مواقعی خوانده می شوند و چه مواقعی جایز یا مستحب هستند؟ در ادامه به طور کامل شرح خواهیم داد.
خطبه اصطلاح و کلمه ای با اصالت عربی است که به معنای سخنرانی و کلام مشتمل ستایش خداوند برای مناسبت هاست. صلوات بر پیامبر و درود فرستادن بر ایشان نیز خطبه محسوب می شود.
طبق آنچه که سصفحات تاریخ و روایت ها برای ما بازگو می کنند، پیامبر اکرم(ص) و دیگر ائمه معصومین(ع) به مناسبت‌های مختلف، در اجتماع مردم خطبه می‌خواندند.در فقه نیز در باب‌های صلاه، حج و نکاح از خطبه سخن رفته است.
خطبه کلام مخصوصِ مشتمل بر ستایش خداوند و صلوات بر محمّد و آل محمّد است. بنابر آنچه در منابع حدیثی و تاریخی آمده است، پیامبر اکرم(ص)و دیگر معصومان(ع) به مناسبت‌های مختلف در اجتماع مردم خطبه می‌خواندند.
مناسبت و موقعیت هایی که در فقه خواندن خطبه برایشان مستحب یا واجب است به شرح زیر هستند:
- نماز جمعه
- نماز عیدین
- نماز باران
- موسم حج
- هنگام خواستگاری
- عقد نکاح
در نماز های جمعه
خواندن دو خطبه قبل از نماز جمعه که به جای دو رکعت از نماز ظهرِ جمعه محسوب میشود، شرط صحت نماز جمعه است. خطبه‌های نماز جمعه باید مشتمل بر حمد و ثنای خدای متعال و صلوات بر محمّد و آل محمّد علیهم السّلام و موعظه باشد. هرچند برخی، صلوات را در خطبه اوّل و موعظه را در خطبه دوم واجب ندانسته‌اند. بنابر مشهور، قرائت سوره‌های کوتاه در هر دو خطبه واجب است. برخی، تلاوت یک آیه که به حسب معنا تمام باشد و به آیه قبل و بعدش بستگی نداشته باشد، را نیز مجزی دانستهاند.
نماز عید هم خطبه دارد؟
نماز عید فطر و عید قربان در صورتی که به جماعت خوانده شود، دارای خطبه است که امام پس از نماز آن را می‌خواند و بهتر است از خطبه‌های مأثور باشد. در وجوب یا استحباب خطبه – در فرض وجوب نماز- اختلاف است.
خطبه ی نماز باران
خطبه نماز باران پس از نماز خوانده میشود، لیکن در اینکه قبل از ذکرهای وارد شده خوانده میشود یا بعد از آن، اختلاف است. برخی، خواندن آن را قبل و بعد از نماز جایز دانستهاند. در اینکه در نماز باران، یک خطبه مستحب است یا دو خطبه، اختلاف است.
در نماز باران خواندن خطبه‌های مأثور افضل است. در غیر این صورت، خطبهای خوانده میشود که مشتمل بر حمد و ستایش خداوند و دعا و تضرع به درگاه الهی، جهت آمدن باران باشد. برخی، خطبه نماز باران را صرف دعا و تضرّع دانسته و ایراد خطبه بدین گونه یا به نحو مشهور را مجزی دانستهاند.
حج و خطبه ی آن
مستحب است امام (امیر الحاج) در موسم حج، به ویژه ۷ ذی‌الحجه، ۹ ذی‌الحجه، (روز عرفه) و روز قربانی در منا، همچنین روز نَفْر اوّل (دومین روز از ایام تشریق) در اجتماع حاجیان خطبه بخواند و آنان را با وظایف خود و مناسک حج آشنا کند.
عقد نکاح و خواستگاری
خواندن خطبه قبل از عقد نکاح مستحب است. در خطبه عقد کیفیت خاصی شرط نیست، لیکن بهتر است پس از حمد و ستایش خداوند متعال، شهادتین و درود بر پیامبر(ص) و خاندان پاک آن حضرت، به تقوی توصیه و برای زوجین دعا شود. افضل در خطبه عقد، خواندن خطبه‌های مأثور از ائمّه(ع)است. همچنین بنابر تصریح برخی، خواندن خطبه قبل از خواستگاری و برای ولی دختر هنگام پاسخ مثبت دادن به خواستگار مستحب است. در این خطبه صِرف حمد خداوند متعال و صلوات بر محمّد و آل محمّد کفایت می‌کند.
