زیان های رشوه خواری و عواقب شوم آن از نظر مراجع

فقهای عظام، برای بیان حرمت رشوه از چهار دلیل:قرآن کریم، سنّت، اجماع و عقل بهره جسته اند.رشوه، لفظی عربی از ریشه «ر ش و» و به سه صورت:با فتح، ضم و کسر «راء» به کار رفته استاین کلمه مفرد است و جمع آن «رِشَأٌ» (با کسر راء) است که در فارسی به معنای مُزد می باشد و در اصطلاح، عبارت است از این که کسی با تبانی و پرداخت چیزی، به خواسته خود برسد.

۱. قرآن کریم

خداوند می فرماید:«و اموال یکدیگر را به باطل [و ناحقّ] در میان خودتان نخورید و اموال را به [عنوان رشوه، به کیسه] حاکمان و قاضی ها سرازیر نکنید تا بخشی از اموال مردم را به گناه بخورید، در حالی که خود می دانید که خلاف می کنید.

علاّمه طباطبایی (ره) در تفسیر این آیه می گوید:«ادلاء (مصدر تُدْلُوا) در چاه کردن دلو برای کشیدن آب است و منظور از آن در آیه مبارکه، رشوه دادن به حاکمان است که کنایه لطیف و زیبایی بر این مطلب است که حکم مورد نظر رشوه دهنده را به منزله آب ته چاه قرار داده که به وسیله دلو رشوه، از آن بیرون کشیده می شود.» پس لازمه حرمت دادن رشوه، این است که گرفتن آن نیز حرام باشد.

۲.روایات

بسیاری از روایات گرفتن رشوه را از مصادیق کفر دانسته اند؛ مانند این روایات: پیامبر اکرم صلی الله  فرمود:«از رشوه دوری کنید؛ زیرا این کار کفر است و رشوه خوار بوی بهشت را استشمام نمی کند .»

امام صادق (علیه السلام) نیز در این باره می فرماید:«و امّا رشوه، ای عمّار! در مورد احکام، کفر به خدای بزرگ و رسول او است.»

حکم رشوه خواری در دین اسلام

۳- اجماع

دلیل دیگری که برخی از فقها در اثبات حرمت رشوه به آن استناد کرده اند، اجماع همه فرقه های اسلامی، اعمّ از شیعه و اهل سنّت است.

۴- عقل

رشوه ضررهای زیادی به اجتماع وارد می کند. وقتی کسانی بتوانند با پول به همه خواسته های خود برسند، بی پولان یا کسانی که رشوه را به هر دلیل پرداخت نمی کنند، در رسیدن به حق خود با مشکلات فراوانی روبه رو می شوند. وقتی که مسئولین در قبال انجام کارها به گرفتن رشوه عادت کنند، دیگر برای افرادی که رشوه پرداخت نمی کنند به خوبی انجام وظیفه نمی کنند و نظام اداری به فساد کشیده می شود. به همین علت علمایی چون مقدّس اردبیلی از عقل به عنوان دلیل مستقل بر حرمت رشوه یاد کرده اند؛ چنان که در کتاب «مجمع الفائده والبرهان» آمده است:«علت حرمت رشوه را می توان از عقل و نقل از حیث قرآن و اجماع مسلمین و سنّت استفاده نمود.

در پایان فتاوای مراجع محترم تقلید را می آوریم:

آیات عظام امام خمینی، بهجت، خامنه ای، صافی، فاضل، مکارم و نوری:

خداوند می فرماید:«و اموال یکدیگر را به باطل [و ناحقّ] در میان خودتان نخورید و اموال را به [عنوان رشوه، به کیسه] حاکمان و قاضی ها سرازیر نکنید تا بخشی از اموال مردم را به گناه بخورید، در حالی که خود می دانید که خلاف می کنید

پرداخت پول یا اموالی، از سوی مراجعه کننده، به کارمندان اداره ها – که وظیفه ارائه خدمات به مردم را دارند – منجر به فساد اداره ها خواهد شد که از نظر شرعی حرام است. گرفتن آن بر دریافت کننده نیز حرام است و حق تصرف در آن را ندارد..

آیات عظام تبریزی، سیستانی و وحید:

رشوه دادن در غیر باب قضا، برای گرفتن حق جایز است ولی گرفتن آن بر کسی که وظیفه اش ارائه کار و خدمت است، جایز نیست.

منابع :

۱. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج ۱۴، ص ۳۲۲.
۲. طریحی، فخر الدین، مجمع البحرین، ج ۱، ص ۱۸۴.
۳. ابن اثیر جزری، مبارک بن محمد، النهایه فی غریب الحدیث و الأثر، ج ۲، ص ۲۲۶.
۴. موسوی خویی، سید ابو القاسم، مصباح الفقاهه، مقرر، توحیدی ، محمد علی، ج ۱، ص ۲۶۳.
۵. بقره، ۱۸۸.
۶. طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۲، ص ۵۲.
۷.. مصباح الفقاهه، ج ۱، ص ۲۶۴.
۸.شعیری، محمد بن محمد، جامع الاخبار، ص ۱۵۶.
۹. شیخ حرّ عاملی، وسائل الشیعه، ج ۱۷، ص ۹۵.
۱۰. مصباح الفقاهه، ج ۱، ص ۲۶۳.
۱۱.. اردبیلی، احمد بن محمد ، مجمع الفائده و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، ج ۱۲، ص ۴۹.
۱۲. موسوی خمینی، سید روح اللّه، تحریر الوسیله، ج ۲، ص ۴۰۶
۱۳. تبریزی، جواد بن علی ، استفتاءات جدید ، ج ۲، ص ۲۷۱