سازگاری آیه ۷۳ سورهی قصص و شبهای قطبی
سوال
پاسخ
۱٫ «فالِقُ الْإِصْباحِ وَ جَعَلَ اللَّیْلَ سَکَناً وَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ حُسْباناً ذلِکَ تَقْدِیرُ الْعَزِیزِ الْعَلِیمِ»؛[۱]
او شکافنده صبح است و شب را مایه آرامش و خورشید و ماه را وسیله حساب [اوقات] قرار داده است. این اندازهگیرى خداوند تواناى دانا است.
۲٫ «هُوَ الَّذِی جَعَلَ لَکُمُ اللَّیْلَ لِتَسْکُنُوا فِیهِ وَ النَّهارَ مُبْصِراً إِنَّ فِی ذلِکَ لَآیاتٍ لِقَوْمٍ یَسْمَعُونَ»؛[۲]
او کسى است که شب را براى شما آفرید، تا در آن آرامش یابید و روز را روشنى بخش [تا به تلاش زندگى پردازید] در اینها نشانههایى است براى کسانى که گوش شنوا دارند.
در ارتباط با این آیات باید گفت؛ این فرازهای قرآنی، در مورد بیشتر مناطق جغرافیایی جهان است که گردش فصلها و روزها و شبها در آنجا نسبتاً متناسب بوده و انسانها در آنجا سکونت فعّال دارند و میدانیم که در مناطقی که شش ماه تمام روز و شش ماه تمام شب است، به دلیل سرمای شدید و نیز دیگر مشکلات، محلهای مهمی برای سکونت فعال انسانها شکل نگرفته و تنها اندکی از انسانها – آن هم در قرنهای اخیر – برای مقاصد پژوهشی، گردشگری، تفریحی و … در آنجا سکونت دارند.
خداوند متعال با توجه به وضعیت اکثریت مردم سخن میگوید، و مطمئناً شبها برای اکثریت مردم مایه آرامش است.
در تأیید این مطلب، در همان زمان پیامبر اسلام(ص)، برخی مردم همان منطقه و شاید خود حضرتشان در سفرهای تجاری و برای کسب درآمد، شبهنگام به سفر میپرداختند، اما با این وجود خدا میفرماید: «وَ جَعَلْنَا النَّهارَ مَعاشا»؛[۳] و ما روز را برای کسب درآمد قرار دادیم!
بدیهی است که مراد از آیه آن نیست که هیچ فردی در شب امرار معاش نمیکند، بلکه مشخص است که آیه، ناظر به رویکرد اکثریت مردم است.
وَ مِنْ رَحْمَتِهِ جَعَلَ لَکُمُ اللَّیْلَ وَ النَّهارَ لِتَسْکُنُوا فِیهِ وَ لِتَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِهِ وَ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ «۷۳»
و از رحمت اوست که براى شما شب و روز را قرار داد تا در آن آرامش یابید و از فضل او (روزى خود را) بجویید، و باشد که شکر گزارید.
نکته ها
در آیات قرآن، همیشه شب بر روز مقدّم است. شاید از آن جهت که تاریکى شب، ذاتى زمین واز خود آن است، ولى روشنى روز، از خورشید است که بر زمین عارض مىشود.
پیام ها
۱- منشأ خلقت و اعطاى نعمت، نیاز او، یا طلب ما نیست، بلکه بخشندگى و رحمانیّت اوست. «وَ مِنْ رَحْمَتِهِ جَعَلَ»
۲- آرامش شب، مقدّمهى تلاش روز است. «لِتَسْکُنُوا فِیهِ وَ لِتَبْتَغُوا»
۳- خداوند، بخشنده است؛ ولى انسان باید تلاش کند. مِنْ رَحْمَتِهِ جَعَلَ … لِتَبْتَغُوا
۴- شب براى آسایش وروز براى کار وفعالیّت است. «لِتَسْکُنُوا فِیهِ وَ لِتَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِهِ»
۵- آنچه به دست آوریم از فضل اوست، به زرنگى خود ننازیم. «مِنْ فَضْلِهِ»
۶- نعمتهاى مادّى باید مقدّمهى شکر وکسب مراتب معنوى باشد. لِتَسْکُنُوا …
لِتَبْتَغُوا … لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ
۷- دنیا اگر وسیلهى رشد، قرب و شکر به درگاه الهى باشد، منفور و مذموم نیست. «لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ»