قبض روح چیست و در افراد مختلف چگونه انجام می شود؟

قبض روح به معنای گرفتن جان آدم ها توسط فرشته ی مرگ (عزرائیل) به همراه دستایارانش به فرمان خداوند است. ای دستیاران نمایندگان عزرائیل هستند. قبض رو ح و گرفتن جان آدم ها با یکدیگر متفاوت است.

طبق  آیات قرآن، وظیفه گرفتن جان پیامبران و مؤمنان، به عهده ملائکه رحمت است و با مدارا و آسانی صورت می‌گیرد. در روایات آمده که قبض روح مؤمنان نیز با هم متفاوت بوده و به شدت و ضعف ایمانشان بستگی دارد. گرفتن جان کافران همراه با سختی و عذاب است. بر اساس برخی دیگر از روایات، قبض روح پیامبران با اجازه خود آنان انجام می‌شود.

برخی روایات برای آسان شدن قبض روح، خواندن سوره یس و صافات و انتقال محتضر به محل نماز گزاردن او را توصیه کرده‌اند.

بر پایه روایات، قبض روح به صورت تدریجی انجام می‌شود و همراه با سختی است. مؤمنان نیز در هنگام مرگ، ترس و سختی آن را درک می‌کنند؛ اما قبض روح انسان‌ها با هم متفاوت بوده و مرگ پیامبران و مؤمنان بسیار آسان‌تر از کافران است.

پیامبران و معصومان

در روایات شیعی ذکر شده که قبض روح انبیاء بسیار آسان است. همچنین در برخی از روایات آمده که قبض روح پیامبران با اجازه خود آنان انجام می‌گیرد. در برخی از منابع تاریخی داستان‌هایی در این‌باره وارد شده، از جمله اینکه هنگام مرگ پیامبر (ص)، عزرائیل بر در خانه پیامبر(ص) آمد و برای وارد شدن به خانه و قبض روحِ او، اجازه خواست.

در این واقعه عزرائیل با فاطمه (س) نیز هم‌سخن شد.درباره حضرت ابراهیم آمده است هنگامی که عزرائیل برای قبض روح وی آمد، ابراهیم به او گفت: آیا خدا مرگ دوستِ خود (ابراهیم) را دوست دارد؟ عزرائیل رفت و سپس از جانب خدا برای او این پیام را آورد که آیا ابراهیم از دیدن دوستِ خود ناراحت است؟ ابراهیم با شنیدن این سخن جان خود را تسلیم نمود. طبق برخی روایات، عزرائیل، حضرت سلیمان را در حالی که در قصر خود بر عصایش تکیه داده بود قبض روح کرد. درباره حضرت موسی و نوح و اجازه خواستن عزرائیل از آنان نیز داستان‌هایی در روایات ذکر شده است.

مومنین و قبض روحشان

بر پایه روایات اسلامی، چگونگی گرفتن روح مومنان نیز به اعتبار شدت و ضعف ایمان آنان متفاوت است. در سوره نحل آمده که قبض روح مؤمنان، به دست ملائکه رحمت انجام می‌گیرد و هنگام جان دادن، با مدارا و آسانی با آنان برخورد شده و مژده بهشت دریافت می‌کنند. در روایتی از پیامبر(ص) ذکر شده که هنگام مرگ مؤمن، فرشتگانی نورانی با روپوش‌های بهشتی در اطراف او می‌نشینند. پس از آن، ملک‌الموت به او می‌گوید «ای جان پاک به سوی پروردگارت بیرون شو»، سپس مانند آبی که از دهانه مشک بیرون آید روح او را قبض می‌کند.

در برخی از روایات آمده که مؤمنان در هنگام مرگ با دیدن ملک‌الموت بی‌تابی می‌کنند؛ اما پس از آن پیامبر(ص) و اهل بیت (ع) بر بالین او حاضر شده و آرامش پیدا می‌کنند.

کافران و قبض روحشان

بر اساس منابع اسلامی، چگونگی قبض روح کفار نیز با هم متفاوت است؛ ولی همه منابع از دردناک بودن قبض روح کافران خبر می‌دهند. بر پایه آیات قرآن، جان دادن آنان با سختی و عذاب همراه هست و فرشتگان مرگ، هنگام قبض روح، از جلو و پشت سر آنان را احاطه کرده و بر آنان ضربه می‌زنند؛ در روایتی از پیامبر(ص) آمده که هنگام مرگ کافر، فرشته‌هایی سیاه‌چهره با خشونت در اطراف او می‌نشینند، سپس ملک الموت نزد او حاضر می‌شود و همانند شانه‌ای که خس و خاشاک را از پشم تر می‌گیرد، جان او را از بدنش جدا خواهد کرد.

در قرآن کریم، آیات بسیاری در مورد قبض روح وارد شده؛ در بعضی از آیات، قبض روح به خداوند در برخی دیگر به ملک‌الموت و در بعضی از آیات نیز به گروهی از ملائکه نسبت داده شده است. از نظر مفسران، این آیات با هم تناقض ندارند؛ بدین‌گونه که خداوند فاعل و علت حقیقی «قبض روح» است و این کار به وسیله عزرائیل یا ملائکه دیگر که نمایندگان او هستند انجام می‌گیرد.

برخی منابع، عزرائیل را دارای نمایندگان و یاران بسیاری دانسته و مرگ را به گروهی از فرشتگان نسبت می‌دهند. آنان «نازعات»، «سابحات»، «ناشطات» و «سابقات» هستند که هر کدام وظیفه‌ی قبض روح عده خاصی از موجودات را به عهده دارند؛ مثلا «نازعات» وظیفه دارد که روح کفار را با شدت و عذاب بگیرد و «ناشطات» مامور است که روح مؤمنین عادی را با رأفت و مدارا قبض کند. عده‌ اندکی نیز می‌گویند در پایان زندگی هر فرد، فرشتگان مامور ثبت اعمال او، روحش را قبض خواهند کرد.