قرآن، نسخه‌ای حیات بخش

قرآن کریم یک سلسله مواد علمی و عملی را به جهان انسانی نشان میدهد که آدمی با بکار بستن آنها به سعادت این جهان و جهان ابدی نائل میگردد. قرآن شمع فروزانی است که هرگز تندبادهای سهمناک اعصار و شعلههای پُرفروغ، آنرا فرو ننشانده و غبار کهنگی بر رخسار زیبای آن نمینشیند و دست تحریف بدان راه نیافته و نخواهد یافت و با گذشت زمان، فرازهای جدیدی از معارف آن آشکار شده و بر طراوتش بیش از پیش افزوده شده است.

قرآن مهمترین منبع معارف اسلامی و سرچشمهی تمامی دانشها و هنرها میباشد و دارای جنبههای فراوانی است که هر کدام چراغی است برای هدایت؛ چنانکه میفرماید: «وَ أَنْزَلْنا إِلَیْکَ الذِّکْرَ لِتُبَیِّنَ لِلنَّاسِ ما نُزِّلَ إِلَیْهِم».[۲]

قرآن کریم در مدت ۲۳ سال زمان دعوت پیامبر اکرم(ص) به تدریج نازل شده و نیازمندیهای جامعه بشری را پاسخ داده است و پیامبر اکرم(ص) آیات قرآن را بر مردم میخواند و جاذبهی این آیات، افراد را به سوی اسلام میکشید که وقایع مربوط به این موضوع در تاریخ اسلام از حدّ شمارش خارج است.

قرآن مجموعهی ۱۱۴ سوره است و مجموع این سورهها شامل حدود ۶۲۰۵ آیه است و همهی این آیات مجموعاً در حدود ۷۸۰۰۰ کلمه است.

مسلمین از صدر اسلام تا عصر حاضر توجه بینظیری نسبت به قرآن نشان دادهاند که نشانهی شیفتگی و علاقه آنها به این کتاب آسمانی است. قرآن در زمان رسول اکرم(ص) به وسیلهی گروهی که خود ایشان معیّن کرده بودند و با نام «کاتبان وحی» معروف شدند،  نوشته میشد، به علاوه غالب مسلمین اعم از مرد و زن، کوچک و بزرگ، عشق عجیبی به حفظ همه و یا اکثر آیات قرآن داشتند، قرآن را در نمازها میخواندند و در اوقات دیگر تلاوت آنرا ثواب میدانستند و به علاوه از تلاوت آن لذت میبردند و تلاوت قرآن مایهی آرامش روح آنها بود.

مسلمین در هر عصری متناسب با امکانات فکری و عملی خود تحت تأثیر شوق و عشقی که به کتاب آسمانی خود داشتند، درباره قرآن کار کردهاند و با دقت در معانی آن در زمینههای مختلف حقوقی، اخلاقی، اجتماعی، فلسفی، عرفانی و عملی، معارف بسیاری کسب کردهاند.[۳]

ختم نبوت و معجزه جاویدان

از آنجا که پیامبر اکرم(ص) آخرین پیامبر و تعلیمات ایشان برای همهی زمانها و دورانهای بعد از اوست، سند نبوّت و حقانیت او نیز به گونهای است که در همهی زمانها و دورانها حضور دارد و هماکنون نیز مخالفان را به آوردن سورهای مانند سورههای خود دعوت میکند. اگر معجزهی پیامبر اکرم(ص) از نوع کتاب و علم و فرهنگ نبود، نمیتوانست شاهدی حاضر بر نبوت ایشان باشد.

شگفتی این اعجاز در آن است که هر قدر زمان میگذرد و انسان به قلّههای بلندتری در علم و معرفت دست مییابد، نه تنها از ارزش آن کاسته نمیشود، بلکه درخشندگی بیشتری دارد و ابعاد جدیدی از معارف آن کشف میگردد.

آری، این معجزه مناسب انسانهای با فرهنگ و دانشمند است و به همین جهت با توسعهی دانش و فرهنگ، اعجاز آن آشکارتر و روشنتر میشود. این در حالی است که آثار بزرگترین دانشمندان جهان از افلاطون و ارسطو گرفته تا ابن سینا و خواجه نصیر و رازی تا نیوتن و پاسکال، کهنه میشوند و برخی سخنان آنان بسیار ابتدایی و ساده جلوه میکند؛ اما قرآن همچنان درخشندگی آن مانند خورشید آشکار و روشن است.

اکنون این سؤال پیش میآید که قرآن از چه نظر معجزه است؟ آیا تنها از نظر فصاحت و بلاغت و به تعبیر دیگر بخاطر شیرینی و رسابودن تعبیرات و نفوذ فوق العادهی آن است و یا از جنبههای دیگر است؟

حقیقت این است که هرگاه به قرآن از زوایای مختلف بنگریم، از هر زاویه و از هر دریچهای یکی از چهرههای اعجاز آن آشکار میگردد؛ از جمله:

۱- فصاحت و بلاغت؛ شیرینی و کشش فوق العاده و جاذبهی عجیب الفاظ و مفاهیم.

۲- محتوای عالی؛ ارائه محتوای عالی از هر نظر، مخصوصاً عقائد خالی از هر گونه خرافات.

۳- معجزات علمی: پرده برداشتن از روی مسائلی که انسان تا آن زمان به آنها دست نیافته بود!

۴- پیشگوئی صریح: پیشگوئی دقیق و کامل از پارهای مسائل آینده (اخبار غیبی قرآن).

قرآن که معجزهی جاوید خاتم الانبیاء است، از ابتدای نزول در مکه که با سورههای کوچک آغاز شد، رسول اکرم رسماً بر آن تحَدّی (مبارزه طلبی) کرد؛ یعنی مدعی شد که قرآن کار من نیست کار خدا است و از من و هیچ بشر دیگری ساخته نیست که مانند آن را بیاورد و اگر باور ندارید آزمایش کنید و از هر کسی میخواهید کمک بگیرید، ولی بدانید که اگر همهی افراد و نیروها را به کمک بطلبید که مانند آن را بیاورند قادر نخواهند بود؛ مانند این آیه: «وَ إِنْ کُنْتُمْ فی‏ رَیْبٍ مِمَّا نَزَّلْنا عَلى‏ عَبْدِنا فَأْتُوا بِسُورَهٍ مِنْ مِثْلِه»[۴]؛ و اگر درباره آنچه بر بنده خود [پیامبر] نازل کرده‏ایم شک و تردید دارید، (دست کم) یک سوره همانند آن بیاورید.

مخالفان پیغمبر اکرم نه در آن زمان و نه در زمانهای بعد که اکنون چهارده قرن از آن میگذرد، نتوانستهاند به این مبارزهطلبی پاسخ دهند. آخرین سخن مخالفان آن عصر این بود که قرآن «جادو» است که خود این اتهام، اعتراف ضمنی به خارقالعاده بودن قرآن و نوعی اظهار عجز در برابر این کتاب آسمانی بود.