همه چیز درباره ی تعزیه خوانی محرم
شاید شما هم نام تعزیه خوانی به گوشتان خورده باشد این نمایش های میدانی را از نزدیک دیده باشید. در این مطلب هر آنچه که در تعزیه خوانی وجود دارد و جزئیان مربوط به این نمایش های مذهبی زیبا را برای شما شرح خواهیم داد. با ما در ادامه ی مطلب همراه باشید.
تعزیه به معنای متعارف، نمایشی است که در آن واقعه کربلا به توسط افرادی که هریک نقششخصیت های اصلی را بازی می کنند، نشان داده می‌شود. تعزیه در لغت به معنای سوگواری و عزاداری است و در تعریف عمومی به تئاترهای مذهبی که درباره واقعه ی کربلا است، گفته می‌شود. اسم اصلی تعزیه، شبیه خوانی یا شبیه‌گردانی است، یعنی اینکه افراد اجرا کننده، شبیه و بازی کننده نقش شخصیت‌های اصلی هستند.
این نمایش نوعی نمایش مذهبی و سنتی ایرانی-شیعی و بیشتر دربارهٔ کشته‌شدن حسین بن علی و مصائب اهل بیت است. هنر تعزیه از یک‌سو به بالندگی تئاتر در ایران کمک کرده و از سوی دیگر، نشانی هنری از مذهب شیعه است.
ثبت جهانی
نمایش تعزیه در سال ۱۳۸۹ش در فهرست آثار معنوی ایران در یونسکو ثبت شد.
عوامل مربوط به تعزیه هر کدام نام مخصوص دارند!
تعزیه، تئاتر مذهبی است که نمایشنامه آن به صورت شعر است و همراه با موسیقی اجرا می شود بنابراین با تئاتری مذهبی متداول فرق دارد. البته قواعد تئاتر در آن رعایت می‌شود، کارگردان، بازیگر و نمایشنامه دارد و روی صحنه هم اجرا می‌شود، البته لباس، تجهیزات و گریم هم دارد.
به هر اجرای تعزیه، «مجلس» می‌گویند؛ بازیگران آن را «شبیه خوان» می‌نامند، کارگردان تعزیه، «معین البکا» و نویسنده آن «مقتل‌نویس» است. همچنین به نمایشنامه تعزیه، «جُنگ» می‌گویند. تهیه‌کننده تعزیه، «بانی» و مابقی عوامل را هم «عمله تعزیه» می‌نامند.
اصطلاحات رایج در تعزیه خوانی:
- شبیه خوانی: نمایش تعزیه
- شبیه: بازیگر تعزیه
- مقتل نویس: نویسنده نسخه و متن نمایش تعزیه
- معین البکا: کارگردان تعزیه
- ناظم البکا: دستیار کارگردان تعزیه
- بانی: سرمایه گذار و تهیه کنندهٔ تعزیه
- فرد: نسخه و متن نمایشنامهٔ تعزیه
- بچه‌خوان: کسی که نقش کودکان را می‌خواند.
- زنانه خوان (نقاب‌خوان): بازیگری که در نقش زینب و دیگر بانوان اهل بیت بازی می‌کند.
- رجزخوانی: هنگامی که اولیا یعنی خاندان پیامبر(ص) و اشقیایعنی مخالفان پیامبردر مقابل هم از افتخارات و اصل و نسب خود حرف می‌زنند.
- اشتلم خوانی یا پهلوان خوانی: هنگامی که اشقیا با بیان غلوشده گفت وگوهایشان را بیان می‌کنند در حالی که اولیا در یک دستگاه موسیقی گفت وگو را به آواز بیان می‌کنند که به آن تحریرکردن می‌گویند.
- موافق خوان: شخصی که در نقش اولیا بازی می‌کند.
- مخالف‌‌خوان:فردی که نقش دشمنان و اشقیا را بازی می‌کند.
- دستگاه: هر تعزیهٔ کامل را یک دستگاه یا مجلس گویند.
سلسله مراتب تعزیه خوانی – از بچه خوانی تا عباس خوانی و امام خوانی!
تعزیه‌خوانی بر اساس یک سلسله‌مراتب است. کسانی که وارد تعزیه می‌شوند از کودکی در نقش بچه‌خوان آغاز می‌کردند. طبقه‌بندی تعزیه هم این‌گونه‌است که زمانی که کسی بچه‌خوانی می‌کند اول نقش سکینه و رقیه را بازی می‌کند؛ سپس طفلان مسلم و بعد قاسم‌خوان می‌شود به اعتقاد تعزیه‌خوانان، یک طفلان مسلم‌خوان خوب می‌تواند یک قاسم‌خوان خوب باشد؛ یک قاسم‌خوان خوب هم می‌تواند یک علی‌اکبرخوان خوب می‌شود؛ زیرا این نقش‌ها مکمل یکدیگر بوده و آوازها در دل هم قرار می‌گیرند.
اگر در علی‌اکبرخوانی درآمد اول چهارگاه است، در شبیه قاسم همان چهارگاه است اما یک پرده بالاتر در گوشهٔ زابل است. به این دلیل که صدای قاسم‌خوان چپ‌کوک است و معمولاً یک گام بالاتر است.
دورهٔ علی‌اکبرخوانی که طی می‌شود، تعزیه‌خوان وارد دورهٔ شهادت‌خوانی می‌شود. اگر صدای خوبی داشته باشد شهادت‌خوان می‌شود؛ اما اگر صدای تعزیه‌خوان ضعیف اما خوب باشد زن‌پوش می‌شود. بعد از اینکه یک تعزیه‌خوان دورهٔ شهادت‌خوانی را به پایان برساند دیگر محاسنش سفید شده و می‌تواند امام‌خوان باشد.
کسی که در رأس شهادت‌خوانی قرار می‌گیرد هم امام‌خوانی می‌کند و هم عباس‌خوانی. آخرین مرحله امام‌خوانی است که در آن باید از یک سنی گذشت تا به این مرحله رسید. در این سن صدا کمی ضعیف‌تر می‌شود و سوز بیشتری دارد.
